Deneyimsiz yatırımcılarda sürü davranışı görülüyor…
Borsada yatırım yapan pek çok kişinin kararları, aldıkları olumlu ya da olumsuz haberler ve edindikleri bilgiler karşısında şekillenebiliyor. Bireylere borsada yatırım yapma kararı aldıran en kıymetli ruhsal faktörlerden birinin gelişmeleri kaçırma korkusu olduğunu belirten uzmanlar, kısaca FOMO olarak tanımlanan bu dehşetin toplumsal medyada güçlü olarak hissedildiğini söz ediyor. Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, bilhassa borsada neler olup bittiğini tam olarak bilmeyen yatırımcıların ziyadesiyle spekülasyonlara maruz kalarak olumsuz haberler karşısında panik yaşadıklarına dikkat çekiyor. Şentürk, yatırımcıların birçoklarının tecrübesiz olduğunu ve borsa piyasalarında en sık karşılaşılan sürü davranışının bu şahıslarda gözlemlendiğini vurguluyor.
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, borsa yatırımlarında şahısların davranışlarını belirleyen ruhsal ögeler hakkında değerlendirmelerde bulundu.
Gelişmeleri kaçırma korkusu değerli bir faktör
Bireylere borsada yatırım yapma kararı aldıran en değerli ruhsal faktörlerden birinin FOMO ismi verilen gelişmeleri kaçırma korkusu olduğunu belirten Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, “FOMO’ya sahip bireylerde diğer insanların kendisinden daha iyi deneyimlere sahip olduğu, kendisinin ise bunlardan eksik kaldığı fikri ön plandadır. Yatırım yapmayı düşünen ya da kararsızlık yaşayan bireyler, daha önce borsaya girmiş ve yatırım yapmış kişilerin deneyimlerinden, sözlerinden ve hareketlerinden etkilenerek kazanç sağlamak konusunda geride kalmış olduklarını düşünüp bu yanlılığa kapılıyorlar” dedi.
FOMO’nun en güçlü hissedildiği yer toplumsal medya
Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, borsa yatırımcıları ya da borsaya yatırım yapmayı düşünenlerin her gün yüzlerce borsa haberi ile karşı karşıya kaldıklarını söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“FOMO’nun en güçlü hissedildiği yerin elbet ki toplumsal medya olduğunu söyleyebiliriz. Bireyler yatırım yapmadan evvel borsa ile uğraşan şahısların hesaplarını takip etmeye başlıyor. FOMO tesiri tam da bu noktada kendisini gösteriyor. Toplumsal medya uygulamalarında farklı birçok bilgiye maruz kalan birey, muhakkak payları satın almaya teşvik edilebiliyor. Yatırımcılar, aldıkları bir pay süratle yükseliyorsa daha büyük bir yatırım yapmadıklarına pişman olabiliyor. Daha evvel almayı düşünüp almadıkları diğer bir pay yükselirse bu defa de fırsatı kaçırdıkları için huzursuz oluyorlar. Böylece bilhassa borsanın yeni yatırımcıları, paylar yükselirken kendilerini borsanın daha da içine çekilmiş halde buluyor.”
Spekülasyonlara maruz kalıyorlar
Çoğu insanın borsada tam olarak neler olduğunu bilmemesinin spekülasyonlara maruz kalmalarına yol açtığını tabir eden Dr. Erman Şentürk, “Bu durum aynı zamanda bilgi kirliliği içinde yoğun kaygı yaşamalarına da neden oluyor. FOMO yanlılığı öncesi kısmi olan kaygı düzeyi genel olarak yapılan yatırımdan sonra da azalmıyor ve hatta bazen artış yaşıyor. Nihayetinde, borsa hakkında yeterli bilgi ve deneyime sahip olmayanlarda sık karşılaştığımız FOMO yanlılığına yatırım yapmadan önce özellikle dikkat edilmeli” ikazında bulundu.
Olumsuz haberler panik satışları yaptırıyor
FUD kavramının yanlış bilgilerin kaygı, belirsizlik ve kuşku ortamı yaratmak için süratli halde yayılması olarak tanımlandığını belirten Dr. Erman Şentürk, “Ana kaynağı manipülasyon ve dezenformasyon olan FUD, iktisatta sıklıkla karşılaşılan bir olgudur. Bilgi alma yoluyla tecrübelenen bu kavram, borsa hakkında olumsuz bir haberle karşılaşıldığında da ortaya çıkıyor. Piyasaya borsa ile ilgili olumsuz yeni bir bilgi ya da haber sürüldüğünde, birinci etapta bunun gerçek ya da yanlışlığını teyit edebilmek hiç de kolay olmuyor. Araştırmalar, olumsuz haberlerin olumlu haberlere kıyasla beşerler üzerinde daha tesirli olduğunu, daha süratli biçimde yayıldığını ve ağır telaş ile panik satışları yaptırdığını gösteriyor” dedi.
En sık sürü davranışı gözlemleniyor
Sürü davranışının diğerlerini takip etmeyi yahut küme davranışlarını taklit etmeyi tercih eden bireylerde sıklıkla gözlendiğini lisana getiren Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, “Finans piyasasında en yaygın olarak görülen bilişsel yanlılık sürü davranışıdır. Bu davranış, yatırımcıların bilgilerinden yahut yatırım yaptığı şirketin beklentilerinden çok öbür yatırımcılardan gelen bilgilere güvenme eğiliminde olduğunu gösterir. Borsa piyasasında bulunan bireylerin büyük çoğunluğu tecrübesiz yatırımcılardan oluşuyor. Bu bireyler, hudutlu bilgiye dayanan kararları sonucunda çoklukla kısa vadeli karlar arıyor ve yanlış vakitlerde alım satım yaparak birçok vakit para kaybediyorlar” sözlerini kullandı.
Kazançtan çok kayıptan kaçınmaya odaklanıyorlar
Bireylerin kayıptan kaçınmayı birebir ölçüde kar elde etmeye tercih etme eğiliminde olduklarını da vurgulayan Dr. Erman Şentürk, “Bu, aynı değerde bir şey kaybetmenin, kazanmaktan çok daha travmatik bir etki yaratması ile ilişkilidir. Bireyler ne kadar kazandıklarından ziyade ne kadar kaybettiklerine daha fazla odaklanma ve riskten mümkün olduğunca kaçınma eğiliminde oluyor. Borsa yatırımcılarında da sıklıkla gözlenen kayıptan kaçınma davranışı, piyasaların çalkantılı dönemlerinde yatırımcıları daha güvenli liman arayışına itebiliyor” dedi.
Bilgisine çok güvenenlerde “demirleme” tesiri görülüyor
İnsanların bir mevzu hakkında duyduğu birinci bilginin ekseriyetle yanlışsız olduğuna inanmaya ve karar verirken bu bilgiye fazlaca güvenmeye meyilli olduklarını belirten Dr. Erman Şentürk, “Daha sonra yapılan bütün değerlendirmeler ve verilen kararlar temelde genellikle bu ilk bilgiye göre şekilleniyor ve değiştirilmesi de kolay olmuyor. Demirleme etkisi, piyasalar hakkındaki bilgisine aşırı güvenen ve bu bilgiye dayanarak kararlar alan sıradan borsa yatırımcılarında oldukça sık gözlenleniyor” diye konuştu.
Yüksek kar fikri optimistlik yanlılığa yol açıyor
İyimserlik yanlılığının insanların olaylar ya da durumlar karşısında olumsuz sonuçlarla müsabaka olasılıklarını ekseriyetle hafife almaları ve göz gerisi etmeleri ile bağlantılı olduğunu söz eden Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, “Borsada iyimserlik yanlılığı, birçok kişinin hisse senedi almaya ve kazanmaya başladığını gördükten sonra ortaya çıkıyor. İnsanlar borsanın iyi kazandıran bir yatırım aracı haline geldiğini fark etmeye başlarken yatırım yaptıkları takdirde yüksek kazanç sağlayabilecekleri fikri bu yanlılığa neden oluyor” dedi.
Olumsuz haberleri görmezden geliyorlar
İnsanların fikirlerine zıt çeşitli bilgilerle ya da haberlerle karşılaştıklarında bunları görmezden gelme ya da bunlara kayıtsız kalma yolunu seçebildiklerini tabir eden Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, “Buna karşın fikirlerini destekleyen bilgilere ya da haberlere aşırı derecede önem atfedebilirler. Onay yanlılığı adı verilen bu bilişsel süreç finans dünyasında da karşımıza çıkıyor. Borsaya yatırım yapmış bazı kişilerin fiyatların düşeceğine dair olan haberleri, verileri görmezden gelmesi ve bunları gözardı etmesi onay yanlılığına güzel bir örnektir” diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
