Eski Yugoslavya’dan ayrılan Balkan ülkelerinden Kuzey Makedonya, Avrupa Birliği’ne (AB) üye olma çabalarının gölgesinde bağımsızlığının 32’nci yılını kutluyor.
Bağımsızlığından bu yana Kuzey Makedonya, başta AB ve NATO’ya üye olmak olmak üzere kendisine bazı stratejik hedefler belirledi.
Geçtiğimiz yıllarda NATO üyeliğini kazanan ülke, daha sonra geleceği açısından değerli görülen AB üyelik sürecine odaklandı. Kuzey Makedonya bu dönemde karşılaştığı birçok zorluk ve engeli aşarak önümüzdeki yıllarda AB’ye tam üye olmayı hedefliyor.
Bağımsızlık süreci
1990’lı yılların başında eski Yugoslavya’da siyasi ayaklanmalar ve çatışmalar yaşanırken, bu gelişmelerin sonucunda eski adıyla Makedonya, bağımsızlığını ilan etti.
Ülkede 8 Eylül 1991’de bağımsızlık referandumu yapılmış ve halkın yüzde 95,3’ü ülkenin bağımsızlığından yana oy kullanmıştı.
Bağımsızlığın ilanından sonra başta Türkiye ve Bulgaristan olmak üzere birçok ülke, o dönemdeki adıyla Makedonya’nın bağımsızlığını tanıdı.
Bağımsız Makedonya’nın ilk Cumhurbaşkanı Kiro Gligorov olup, ülke 26 Nisan 1992’de kendi para birimi olan dinarı almış, aynı yılın Ağustos ayında ise kendi ordusunu kurmuştur.
Makedonya, 8 Nisan 1993 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda yapılan oylamada oybirliğiyle BM üyeliğine kabul edilmişse de güney komşusu Yunanistan’ın itirazı sonucu “Eski” adı altında üyeliğe dahil edilmiştir. Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti” geçici referans olarak kullanılmıştır.
İsim değişikliği
İki komşu ülke Makedonya ve Yunanistan arasında isim sorununun çözümüne yönelik müzakereler, yıllardır kesintiye uğramasına rağmen farklı zamanlarda devam etti.
BM aracılıklı müzakerelerin ardından iki ülke arasında Haziran 2018’de Prespa Anlaşması imzalandı.
İsim sorununa çözüm ve stratejik ortaklık anlaşması olarak bilinen anlaşmaya göre Makedonya, adını “Kuzey Makedonya” olarak değiştirecekti, bu bağlamda Eylül 2018’de referandum yapıldı.
Referandumda “Makedonya ile Yunanistan arasındaki anlaşmayı kabul ederek AB ve NATO üyeliğine hazır mısınız?” Soruya sorulanların yüzde 91,46’sı “evet” oyu verdi.
Muhalefetin boykot ettiği oylamaya katılım yüzde 36,91’de kaldı.
NATO üyeliği
Yaşanan gelişmelerin ardından Kuzey Makedonya isimli ülkenin Avrupa-Atlantik entegrasyonunun önünde engel olan çeyrek asırdır devam eden isim sorunu çözüldü.
İlk kez 1999 yılındaki Washington Zirvesi’nde NATO üyeliğine aday olan Kuzey Makedonya, Prespa Anlaşması’nın ardından ilk kez Temmuz 2018’de NATO’dan katılım müzakerelerine başlama daveti almıştı.
NATO ülkeleri, Kuzey Makedonya’nın NATO’ya katılım protokolünü Şubat 2019’da imzalamış ve bu protokolün üye ülkelerin parlamentolarında onaylanmasının ardından, Kuzey Makedonya 27 Mart 2020’de NATO’nun 30. üyesi olmuştur.
AB müzakereleri
Kuzey Makedonya Başbakanı Dimitar Kovaçevski, Ekim 2021’de eski Başbakan Zoran Zaev’in hem partiden hem de başbakanlıktan istifa etmesi sonrasında göreve gelirken, yeni hükümet Ocak 2022’de Meclis’ten güven oyu aldı.
Kovachevsky, Temmuz 2022’de hükümetinin Fransa’nın, ülkesinin AB ile üyelik müzakerelerine başlamasına izin verecek önerisini onayladığını bildirdi. Daha önce Makedon muhalefet partisi İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya Ulusal Demokratik Birliği (VMRO-DPMNE) öncülüğünde ülke genelinde günlerce protesto gösterileri düzenlendi.
Kuzey Makedonya ve Arnavutluk, 19 Temmuz 2022’de AB ile katılım müzakerelerine başladı ve ilk hükümetlerarası konferans gerçekleşti.
2005 yılında “aday ülke” statüsü kazanan Kuzey Makedonya, Bulgaristan ile imzaladığı ikili protokol sonucunda gerekli anayasa değişikliklerini yaptıktan sonra AB üyeliğine yönelik fasılları açmaya başlayacak.
Anayasa değişikliği
Kuzey Makedonya Parlamentosu’nda ülkenin AB üyelik sürecine ilişkin anayasa değişikliğine ilişkin görüşmeler 18 Ağustos’ta resmen başladı.
Geçtiğimiz yıl ilk hükümetlerarası konferansını düzenleyerek AB ile katılım müzakerelerine başlayan Kuzey Makedonya’nın diğer konuların yanı sıra Bulgarları da anayasasına dahil etmesi gerekiyor.
Bulgarları anayasaya dahil etmeden AB ile başlık açamayan Kuzey Makedonya’da bunun için 120 sandalyeli parlamentonun 2/3 çoğunluğuna, yani 80 milletvekiline ihtiyaç var.
Anayasa değişikliği görüşmelerinin başladığı meclis oturumunda konuşan Başbakan Dimitar Kovaçevski, anayasa değişikliği teklifinin aylarca süren tamamen açık, şeffaf ve siyasi bir tartışmanın sonucu olduğunu söyledi.
Kovaçevski, anayasada yer alan “Kuzey Makedonya vatandaşları; Makedonlar, Arnavutlar, Türkler, Ulahlar, Sırplar, Romenler, Boşnaklar” ibaresine “Bulgar, Hırvat, Karadağlı, Sloven, Yahudi ve Mısır” uluslarının da ekleneceğini açıklamıştı.
AGİT Delegasyon Başkanlığı
Kuzey Makedonya, 12 Ocak’ta Avusturya’nın başkenti Viyana’da düzenlenen resmi oturumda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) Başkanlığını Polonya’dan devraldı.
AGİT Dönem Başkanlığını devralan Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanı Bujar Osmani, “AGİT 2023 Dönem Başkanlığını üstlenmek büyük bir sorumluluk ve onurdur. Hedefimiz Helsinki Finali ilkelerine odaklanmak olacaktır” dedi. Halkın menfaati ve ihtiyaçları doğrultusunda hareket edin.” kelimeleri kullandı.
